Бүгін Созақ ауданы әкімі аппаратының ғимаратында аудан әкімі аппаратының басшысы, әдеп жөніндегі уәкілі Абдуахат Бакировтың қатысуымен «Халық заңгері» — республикалық акциясы ұйымдастырылды.
Акция аясында ҚР мемлекеттік органдары өкілдері, заңгерлері мен адвокаттары тұрғындарды қабылдап, туындаған мәселелері бойынша көмек көрсетті. Акцияның мақсаты – халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру арқылы әлеуметтік шиеленісті жою, мәселелерді шешу және заң көмегін көрсету. Кез келген азамат мемлекеттік органдар мен еліміздің заңгерлер қауымдастығының үздік өкілдерінен құқықтық саладағы мәселелерді шешуге қажетті көмек ала алады.
Олардың арасында — белгілі адвокаттар, заңгерлер, нотариустар, судьялар, прокурорлар, тергеушілер, сот орындаушылары, полиция қызметкерлері, әділет қызметкерлері, мемлекеттік органдардың басшылары, салық органдарының, жылжымайтын мүлікті тіркеу басқармасының және басқа да қызметкерлер бар.
Бастапқыда акцияға заңгерлер мен адвокаттар қатысты. Уақыт өте келе оларға әкімдіктердің, прокуратуралардың, әділет департаменттерінің, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің өкілдері, жеке сот орындаушылары, нотариустар, медиаторлар және басқа да мамандар қосылды.
Жалпы еліміз бойынша 2016 жылдан бері акцияға 8000-нан астам үздік сарапшылар мен шешім қабылдайтын мемлекеттік органдардың өкілдері қатысты. Құқықтық көмекке жүгінген 165 000-нан астам адам кеңес алып, «Халық заңгері» акциясы басталған сәттен бастап бірден өз қажеттілігін көрсетті. Бүгінде дәстүрге айналған жоба барлық қалаларда бір уақытта өткізілуде.
Мемлекет кепілдік берген заң көмегі — бұл оны алуға құқығы бар жеке тұлғаларға да, заңды тұлғаларға да көрсетілуі мүмкін заң көмегі. Ол тегін негізде ұсынылады. Мемлекет кепілдік берген заң көмегін мемлекеттік органдар адвокаттармен, нотариустармен және жеке сот орындаушыларымен Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өтеусіз көрсетеді.
Құқықтық консультация беру, сондай-ақ соттарда, қылмыстық қудалау органдарында, өзге де мемлекеттік органдар мен мемлекеттік емес ұйымдарда жеке тұлғалардың мүдделерін қорғау және білдіру түріндегі мемлекет кепілдік берген заң көмегі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен көрсетіледі.
Халықты онлайн режимде білікті заң көмегімен қамтамасыз ету және адвокаттық қызметті, заң консультанттарының қызметін автоматтандыру мақсатында «Ұлттық ақпараттық технологиялар» акционерлік қоғамы «Е-Заң көмегі» Заң көмегінің бірыңғай ақпараттық жүйесін» әзірледі.
«Е-Заң көмегі» АЖ-ның артықшылығы — азаматтарға «Е-Заң көмегі» арқылы жеке және заңды тұлғалар туралы деректерді енгізу арқылы консультация беру сатысында-ақ пәрменді құқықтық көмек көрсету, адвокаттар мен заң консультанттарын сот процесі шеңберінде жеке және заңды тұлғалар туралы деректерді тексерудің қазіргі заманғы құралдарымен қамтамасыз ету, дәлелдемелерді жинау бойынша жұмыс процесін жеделдету болып табылады. Қорғаушы немесе өкіл ретінде өз міндеттерін орындау кезінде онлайн режимде мемлекеттік кепілдендірілген заң көмегін көрсетуді және есепке алуды автоматтандыру.
Ақпараттық жүйе сонымен қатар қылмыстық процесті жүргізетін қызметкерлерге адвокат тағайындауға, күдіктіге қорғаушының қатысуын қамтамасыз ету туралы қаулы шығаруға және автоматтандырылған режимде МКБЗК аясында күдіктіні қорғауға байланысты заң көмегіне ақы төлеу туралы қаулы шығаруға мүмкіндік береді.
«Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында, қылмыстық іс жүргізу кодексінде, Азаматтық іс жүргізу кодексінде және әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексте тегін заң көмегін алуға құқылы адамдар тобы және оны беру тәртібі егжей-тегжейлі регламенттелген.
Мәселен, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасына сәйкес қорғаушының әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуге қатысуы міндетті, егер бұл туралы әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адам өтініш жасаса, әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адам дене немесе психикалық кемістіктеріне байланысты өзінің қорғалу құқығын өз бетінше жүзеге асыра алмаса, әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адам әкімшілік жауаптылыққа сондай-ақ, егер әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адам кәмелетке толмағандарға, онда өндіріс жүргізіледі.
Егер қорғаушыны әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адамның өзі, оның заңды өкілдері, сондай-ақ оның тапсырмасы бойынша басқа да адамдар шақырмаса, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген судья, орган (лауазымды адам) қорғаушының іс жүргізудің тиісті сатысына қатысуын қамтамасыз етуге міндетті, бұл туралы олар қаулы шығарады. Қаулы орындау үшін облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшелеріне жіберіледі және оны алған кезден бастап жиырма төрт сағаттан аспайтын мерзімде орындалуға жатады.
Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде соттар асыраушысының қайтыс болуынан, мертігуінен немесе жұмысына байланысты денсаулықтың өзге де зақымдануынан келтірілген зиянды өтеу туралы істерді қараған кезде талапкерлерге мемлекет кепілдік берген заң көмегі көзделген,
Егер сот қарайтын дау кәсіпкерлік қызметпен байланысты болмаса, ҰОС қатысушылары және оларға теңестірілген адамдар, мерзімді қызметтегі әскери қызметшілер, I және II топтағы мүгедектер, жасына байланысты зейнеткерлер болып табылатын талапкерлер мен жауапкерлерге, Жеке тұлғаларға алимент өндіру, зейнетақы және жәрдемақы тағайындау, оңалту, босқын немесе оралман мәртебесін алу,кәмелетке толмағандар, кәмелетке толмағандар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалғандарға қажет болған жағдайларда құқықтық сипаттағы жазбаша құжаттар жасалады.
Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу заңнамасына сәйкес күдіктіге, айыпталушыға, сотталушыға, сотталған адамға, Ақталған адамға, жәбірленушіге қылмыстық іс жүргізу әрекеттерінде қолданылады.
ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 68-бабына сәйкес адвокат қорғаушы ретінде қорғалуға құқығы бар куә, күдікті, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам, олардың заңды өкілдері, сондай-ақ қорғалуға құқығы бар куәның, күдіктінің, айыпталушының, сотталушының, сотталған адамның тапсырмасы немесе келісімі бойынша басқа да адамдар шақырылады. ақталған. Қорғауға құқығы бар күдікті, куә, айыпталушы, сотталушы, сотталған, ақталған адам қорғау үшін қорғаушы ретінде бірнеше адвокатты шақыруға құқылы.
Адвокат көрсететін, мемлекет кепілдік берген заң көмегі бюджет қаражаты есебінен төленеді. Азаматтар тұрғылықты жері мен орналасқан жеріне қарамастан, ҚР аумағында мемлекет кепілдік берген заң көмегін алуға құқылы. Адвокат көрсететін заң көмегіне ақы төлеу және қорғау мен өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеу тәртібі Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекіткен заң көмегіне ақы төлеу қағидаларында белгіленеді.
Осы тұста айта кетерлік бір мәселе, әр түрлі жағдайларға байланысты барлық азаматтар ақылы заңгерлік кеңес немесе адвокат қызметін ала алмайды, сондықтан әлемдік тәжірибеде халықтың әлеуметтік осал топтарын қолдаудың әртүрлі формалары бар. Нысандардың бірі-кешенді заң көмегі.
2018 жылы заң көмегін көрсету саласындағы заңнаманы жетілдіруге бағытталған «Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Заң азаматтардың білікті заң көмегін алуға конституциялық құқығын іске асыру мақсатында әзірленді.
Халықтың әлеуметтік осал топтарына, сондай-ақ өмірлік қиын жағдайда жүрген адамдарға тегін негізде заң көмегін алуға еркін қолжетімділікті қамтамасыз ету. Заңда адвокаттардан да, заң кеңесшілерінен де «Pro bono» практикасы бойынша жағдайды тегін және толық сүйемелдеумен білікті заң көмегін алу көзделген.
«Pro bono» латынша «pro bono publico» сөзінен шыққан, ол «қоғамдық игілік үшін»дегенді білдіреді. Бұл сөзді әр түрлі контексте қолдануға болатынына қарамастан, заңға қатысты, бұл коммерциялық пайда күтпестен, ақысыз немесе айтарлықтай азайтылған ақылы негізде заңгерлік қызмет көрсетуді білдіреді. «Pro bono» заңгерлік қызметтерін мемлекет төлемейді, бірақ оны заңды қауымдастық ерікті негізде көрсетеді және заң кәсібінің әлеуметтік жауапкершілігінің элементі болып табылады. Сондай-ақ, pro bono қызметтерін мәжбүрлеу мүмкін емес екенін атап өткен жөн, өйткені бұл міндет емес, құқық.
«Pro bono» заңгерлік көмегі тек телефон арқылы көрсетілетін қарапайым заңгерлік кеңес емес екенін түсіну керек. Бұл істі немесе заңгерлік көмекті басынан аяғына дейін жүргізуден тұратын барлық қызметтер жиынтығы. Осылайша, pro bono жағдайында, бұл нақты заң көмегі туралы болады. «Pro bono» қызметтерін ұсыну міндетті емес, бірақ көрсетілген қызметтер туралы мәліметтер жарияланады, бұл заңгерлердің, адвокаттардың және заң фирмаларының өздері үшін жақсы жарнама болып табылады.
Кешенді әлеуметтік заң көмегі көрсетілуі мүмкін:
1) «Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өмірлік қиын жағдайда жүрген адамдарға беріледі»;
2) атаулы әлеуметтік көмекке құқығы бар адамдарға;
3) Ұлы Отан соғысының қатысушыларына және жеңілдіктері бойынша Ұлы Отан соғысының қатысушыларына теңестірілген адамдарға беріледі;
3-1) басқа мемлекеттер аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлеріне;
4) бірінші және екінші топтағы мүгедектерге;
5) жасына байланысты зейнеткерлерге;
6) қарттар мен мүгедектерге арналған жалпы үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерде (ұйымдарда) тұратын қарттар мен мүгедектерге;
7) қиын әлеуметтік және қаржылық жағдайдағы өзге де адамдарға беріледі.
Кешенді әлеуметтік заң көмегі азаматтық сот ісін жүргізу шеңберінде кәсіпкерлік қызметке байланысты даулар бойынша көрсетілмейді. Айта кету керек, қазіргі уақытта мұқтаж азаматтарға әлеуметтік көмек көрсету мәселесі мемлекет саясатының басым бағыттарының бірі болып табылады.
Бұл ретте, азаматтарға әлеуметтік көмек көрсету құралдарының бірі өтеусіз негізде көрсетілетін кешенді әлеуметтік заң көмегі болып табылады. Кешенді әлеуметтік заң көмегін енгізу — pro bono, сөзсіз, еліміздің азаматтарын әлеуметтік қолдаудың пәрменді әдістерінің бірі болып табылады.
«WWW.ANYQ.KZ»-ақпарат
