Жетісай ауданының елді мекендердегі жұмыссыздық деңгейін төмендетіп, атаулы әлеуметтік көмек алушылар санын азайту және өзін-өзі жұмыспен қамтушыларды заңдастыру, елді мекендерде жаңа жұмыс орындарын құру және мал мен құс шаруашылығын дамыту, шағын кәсіпкерлікті ашу арқылы халықтың табысын арттыру және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал жасау мақсатында құрылған ақпараттық топ Қазыбек би ауылдық округінде жергілікті тұрғындармен кездесті.
Кездесу барысында Жетісай ауданы әкімінің орынбасары Марат Айнабеков ісін жаңадан бастауға ниет білдірген жастарға және кәсіптерін дамытуға дайын кәсіпкерлерге 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба төңірегіндегі «Бастау бизнес» жобасы, төмен пайыздық несиелендіру, қайтарымсыз грант, «Қарапайым заттар экономикасы», «Ауыл аманаты» жобалары, жастарды несиелеу бағдарламасы бойынша мемлекет тарапынан көрсетілетін қаржылай және қаржылай емес құралдарын кеңінен таныстырып, сұрақтарға жауап берді.
Сондай-ақ, басқосуда Қазақстан Республикасының Президентінің 2022 жылғы 26 қарашадағы №1 «Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2023-2027 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы» Жарлығы негізінде бастау алған «Ауыл аманаты» жобасы мен тұт ағашының қолдан өсірілетін (асыранды) құртынан және жабайы емен құртынан алынатын өндірістік жібек өндіру жолдары, пайдасы да кеңінен түсіндірілді.
Аграрлық несие корпорация арқылы жастарға шағын несие беру бағдарламасы шеңберінде сенім білдірілген өкіл (агент) ретінде құжаттарды қабылдау, бизнес-жобаны бағалау, несие және кепіл туралы келісімдерді дайындау, несие сомасын қарыз алушыға беру, несиенің нысаналы пайдаланылуын тексеру, қарыз алушымен есеп айырысуды жүзеге асыру, қарыз алушыдан төлем қабылдау, мерзімі өткен берешекпен жұмыс және уәкілетті органдарға есеп беру әрекеттері жүзеге асырылатындығы айтылды.
Жетісай ауданының әкімі Серік Үсенұлының тапсырмасына сәйкес құрылған ақпараттық топ мүшелері мемлекеттік бағдарламалар аясында қаржылай қолдау тетіктерін түсіндіру, сүйемелдеу жұмыстарын жүргізу бойынша кездесулерді аудан аумағындағы барлық елді мекендерде бекітілген кестеге сәйкес өткізетін болады.
Кәсіпкерлік демекші, Жетісай ауданында соңғы уақытта балық шаруашылығы ерекше серпінмен дамып келеді. Бүгінде жасанды балық өсіру бойынша елімізде көш бастап тұрған Түркістан облысында жергілікті маңызы бар 104 су айдыны бар. Бұдан бөлек 4 халықаралық маңызы бар, 4 республикалық маңызы бар кәсіпшілік мақсаттағы учаскелер бекітілген. Бүгінде тауарлы балық өсірумен 156 кәсіпкерлік мекеме айналысуда. Облыс тұрғындарын балық өнімдерімен толық қамтамасыз ету мақсатында 30 тоғанды балық шаруашылығы, оның ішінде төртеуі үйіргелік аулада ашылды.
Бұл бағытта облыс әкімі Дархан Сатыбалды балық шаруашылығын дамыту бойынша жұмысты ширатып, экспорттық әлеуетті көтеруге басымдық беруді тапсырған болатын. Осы ретте Түркістан облысы Жетісай ауданында да ауқымды жұмыстар атқарылып келеді. Мәселен, Мақталы ауылдық округіне қарасты Шолпанқұдық деп аталатын шағын ғана ауылда орналасқан «Димаш» шаруа қожалығының төрағасы Сүндет Аблаев жеке қаржысы есебінен 20 млн. теңге инвестиция салып, дөңмаңдай, амур, сазан сынды балық түрлерінің 1 млн. 300 мың дана шабағын алып келген. Бүгінде ұзындығы 250 метр, ені 180 метрден 3 су бассейнінде өндіріп, өсіріліп жатқан балықтардың орташа салмағы 1,5 келіні құрайды. Балықтарға қажетті жемді Польша елінен алдырады екен. «Шекара асып келетін жемнің құрамында балықты түрлі ауру-сырқаудан сақтайтын және өсіп-жетілуіне қажетті барлық минералдар бар» — дейді мамандар. Сонымен қатар су бассейндерінде үйректердің де бірнеше түрі өсірілуде.
— Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы ауыл шаруашылығын дамытпай, бәсекеге қабілетті экономика құру мүмкін еместігін атап өтіп, оның ішінде балық шаруашылығына да ерекше мән беруді тапсырған болатын. Нәтижесінде, мемлекет тарапынан акваөсіруге пайдаланылатын азықты сатып алуға жұмсалатын шығындарды субсидиялау бағдарламасы балық шаруашылығын дамытуға оңды ықпалын тигізіп келеді. Нәтижесі де көңіл қуантарлық, — дейді шаруа қожалығының жұмысымен арнайы келіп танысқан Жетісай ауданының әкімі Серік Мамытов.
Айта кетейік, мемлекеттік қолдаудан қалыс қалмаған өңірдің балық тауарын өндірушілері өнімдерін Әзербайжан, Грузия, Израиль, Ресей, Қытай және Өзбекстан елдеріне экспорттап, табыстарын арттырып келеді.
Балық өсіру шаруашылықтарының экономикалық тиімділігін жоғарылату – бүгінде еліміздегі өзекті мәселелердің бірі. Облыс әкімінің тапсырмасына сәйкес, облыста балық шаруашылығын дамыту мақсатында «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында 2,5 пайызбен жеңілдетілген несие мен субсидиялар беру және салаға инвесторлар тарту жұмыстары жүргізілуде. Сонымен қатар облыстың аудан, қала әкімдіктерінде балық шаруашылығын дамытудың 2023-2025 жылдарға арналған іс-шара жоспары бекітіліп, 250-ге жуық балық өсіру шаруашылығын ашу жоспарланып отыр. Түркістан облысының су айдындарының орналасуы мен климаттық жағдайлары балық шаруашылығын жүргізу үшін қолайлы өңірлердің бірі болып саналады.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа арнаған Жолдауында елімізде балық шаруашылығын дамытудың маңыздылығына тоқталып, Үкіметке нақты тапсырма жүктеген еді. Президент тапсырмасына сәйкес, саланы дамытудың 2021-2030 жылға арналған бағдарламасы қабылданып, жүзеге асырыла бастады. Бағдарлама аясында 2030 жылы облыста балық өсіру көлемін 20 мың тоннаға жеткізу межесі тұр. Биыл өңірде 6640 тонна тауарлы балық өндіру көзделіп отыр. Бүгінде аталған жоспарды орындау бағытында нақты жұмыстар жүргізіліп жатыр. Түркістан облысы тауарлы балық өндіруден республика бойынша көш басында. Балық шаруашылығын дамытуға мемлекеттік қолдаулар көрсетіледі. Мәселен, акваөсіру бойынша 2023 жылға жергілікті бюджеттен 500 млн. теңге бөлініп, бүгінде 31 шаруашылыққа субсидия беріліп, толығымен игерілді. Бұдан бөлек инвестициялық салымдарды субсидиялауға биылғы жылға республикалық бюджеттен 226,2 млн. теңге қарастырылып, тиісті жұмыстар атқарылуда. Облыста балық шаруашылығымен айналысатын 14 кәсіпкер «Түркістан ӘКК» акционерлік қоғамы арқылы 5,4 млрд. теңге көлемінде жеңілдетілген несие алу бойынша құжаттарын өткізген. Оның ішінде, 4 шаруашылыққа 1,6 млрд. теңге несие беру қолдау тапқан.
Облыста жергілікті маңызы бар 104 су айдыны тіркелген. Оның 84 табиғат пайдаланушыларға бекітіліп берілген. Жалпы тауарлы балық өсірумен 130-ға жуық кәсіпкерлік субъектісі айналысады.
Айта кетейік, 2022-2023 жылдары Алматы облысында орналасқан Балық мектебін облыстың 76-ы кәсіпкері бітірген. Ал Шардара ауданында орналасқан «Хамит» ауыл өндірістік коперативін 86 кәсіпкер тәмамдаған. Қазіргі таңда кәсіпкерлер балық өсіру шаруашылығын құруға қолдау көрсетіп отыр.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2021 жылғы
5 сәуірдегі № 208 қаулысымен бекітілген балық шаруашылығын дамытудың 2021-2030 жылдарға арналған бағдарламасын практикалық іске асыру шеңберінде балық шаруашылығы субъектілері үшін қолайлы жағдайлар жасалады.
Мәселен, ұзақ мерзімді бағдарлама қабылданған сәттен бастап мемлекеттік қолдау шаралары кеңейтілді. Атап айтқанда, 2021 жылы аквамәдениетті субсидиялау (ЭГТРМ 2022 жылғы 24 мамырдағы № 180 бұйрығы) және инвестициялық субсидиялау (ЭГТРМ 2022 жылғы 14 маусымдағы № 219 бұйрығы) қағидаларын әзірлеу және бекіту жөніндегі құзырет АШМ құзыретінен ЭГТРМ құзыретіне берілді.
Бұл ретте, жаңа қағидаларға сәйкес балық шаруашылығы субъектілері үшін инвестициялық салымдар кезінде мемлекеттік қолдау шараларын алуға мүмкіндіктер кеңейтілді. Мәселен, егер бұрын бизнес субъектілерінде көл-тауарлық балық өсіру шаруашылықтары үшін жабдықтар мен техниканы сатып алу, сондай-ақ УЗВ немесе тор желісін қолдана отырып балық өсіру шаруашылығын құру немесе кеңейту кезінде инвестициялық шығындарды өтеуге субсидиялар алу мүмкіндігі ғана болса, онда жаңа қағидалар бойынша тоған шаруашылығын,балық питомниктерін құруға немесе кеңейтуге арналған инвестициялық шығындар қосымша субсидияланатын болады, балық және балық өңдеу объектісіне арналған жемшөп өндіретін зауыт (цех).
Жалпы, бүгінгі таңда өтемақы түрінде мемлекеттік қолдау қарастырылған:
— Балық шаруашылығын дамыту саласына инвестициялардың 25 % ;
— Бекіре, тұқы, лосось, сом, лат, цихлидтер, сондай-ақ шаян тәрізділер үшін жем сатып алу кезіндегі шығындардың 30 % ;
-Балық өсіру-биологиялық негіздемелерінің құнынан шығыстардың 50%; балық отырғызу материалдарын және бағалы балық түрлерінің, сондай-ақ дәрілік препараттардың жөндеу-аналық табындарын сатып алуға жұмсалады.
Айта кету керек, субсидиялаудың жаңа қағидаларына сәйкес өтінімдер кезектерінің тізілімі қалыптастырылады. Мәселен, ағымдағы қаржы жылында бюджет қаражаты жеткіліксіз болған жағдайда, субсидиялар төлеу келесі қаржы жылында резервтегі күту парағы бойынша кезектілікпен жүзеге асырылады.
Сондай-ақ заңнамалық деңгейде балық шаруашылығы саласындағы бизнес үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында бірқатар түзетулер қабылданды, атап айтқанда:
Біріншіден, кәсіптік балық аулау субъектілеріне бекітілген су айдындарында балық өсіруге арналған торлар орнатуға құқық берілді.
Екіншіден, су қорғау белдеуінде балық өсіретін тоғандар мен балық өсіретін бассейндерді орналастыру бойынша шектеулер алынып тасталды.
Үшіншіден, су айна алаңы 0,15 гектардан аспайтын балық өсіру тоғандары мен бассейндерін салу кезінде жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу және сараптама қорытындысын алу жөніндегі талаптар алынып тасталды.
Төртіншіден, бизнес ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде балық өсіру шаруашылықтарын салу кезіндегі шығындарды өтеуден босатылды.
Балық шаруашылығын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау жұмыстары жалғасуда. Мәселен, былтыр:
1) ВАК отырысында «Акваөсіру туралы» Заң жобасының Тұжырымдамасы мақұлданды және Заң жобасын әзірлеу басталды;
2) балық өңдеумен айналысатын субъектілер үшін қосылған құн салығын (ҚҚС) төмендету мәселесі пысықталуда («Салық кодексіне өзгерістер енгізу туралы» заң жобасы ҚР Парламенті мәжілісінде қаралады);
3) балық өсіру инвестициялық жобаларын іске асыру кезінде жер учаскелері мен су айдындарын берудің оңайлатылған тәртібі, отандық шикізаттан терең өңделген балық өнімдерін субсидиялауды енгізу және бизнес үшін өзекті басқа да түзетулер көзделеді («Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне бизнес жүргізу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы құзыретті мемлекеттік органдарға қайта келісуге бағытталған).
Осы түзетулер қабылданған жағдайда балық өсіру үшін табиғи артықшылықтарды пайдалану тиімділігі артады, балық өсіру шаруашылықтарын салу кезіндегі шығындар және өсірілген балықтың өзіндік құны төмендейді.
«ANYQ.KZ»-ақпарат.
