Бүгін аудан әкімі Мұхит Тұрысбеков Сызған ауылдық округіне арнайы барып, аудандағы сұрапыл соғыстың соңғы майдангері Мырзахмет Жылысбаевты Ұлы Жеңістің 79 жылдық мерейтойымен құттықтады. Облыс әкімінің арнайы жіберген құттықтауы мен сый-сияпат табыс етіп, құрмет көрсетті.
Сапар барысында күрделі жөндеуден өткен Ұлы Отан соғысы ардагерлеріне арналған ескерткіштің лентасын қиып, ауыл тұрығындары мен шараға жиналған қонақтарды мерекемен құттықтады.
— Мәртебесі биік, орны ерекше Ұлы Жеңіс күні – батырлықтың өлшеусіз үлгісін танытқан жауынгерлер рухының алдында тағзым етіп, басымызды иетін күн. Қашанда ардагерлерімізді құрметтеп, олардың ерлікке толы ғұмырын ұрпаққа үлгі-өнеге ету — біздің парызымыз. Бұл күн тарихымыздың мәңгілік ұмытылмас парағы болып қала бермек. Осынау жарқын мереке қарсаңындағы барлық құрмет те, атақ пен марапат та майдангер аталарымызға арналады, — деді аудан басшысы Мұхит Сексенбайұлы.
Ұлы Отан соғысында құрбан болған жауынгерлер мен бейбіт кезеңде дүниеден өткен ардагерлердің рухына арналып құран бағышталды.
Өз кезегінде соғыс ардагері Мырзахмет Жылысбаев «Қазақ халқы қай заманда болмасын жеңіс жолында көзсіз ерлік таныта білді. Осынау бейбіт заманда еліміздің еңсесі биік, мәртебесі үстем, жас ұрпақтың болашағы жарқын болсын», — деп ақ батасын арнады.
Шараға аудандық мәслихат төрағасы Ордабек Жәмиев және бірқатар мәслихат депутаттары, бөлім, мекеме басшылары мен ауыл тұрғындары қатысты.
Айта кетейік, ескерткіштің биіктігі — 4, ені 7 метрді құрайды. Оң және сол жақ бөлігінде Ұлы Отан соғысы ардагерлерінің есімдері жазылған тақтайша орнатылған. Ескерткіштің алдыңғы алаңы бетондалып, айналасы темір шарбақпен қоршалған. Келушілерге арналған орындықтар мен түнгі жарықшамдар қойылып, айналасна арша ағашының көшеттері отырғызылған.
Иә, бүгін Ұлы Отан соғысындағы Жеңіске 79 жыл толып отыр. Бұл — Қазақстанның тарихында айрықша орны бар мереке. Бұл – ерлердің ерен ерлігін жадымызда жаңғыртатын күн. Сұрапыл соғыста халқымыз орасан зор шығынға ұшырады. Майдангерлердің қаһармандығы мен тыл еңбеккерлерінің жанкештілігі арқасында жеңіске жеттік. Елдің азаттығы мен ұрпақтың жарқын болашағы үшін жанын пида еткен боздақтарымызды мәңгі есте сақтау және олардың рухтарына тағзым ету – қасиетті борышымыз.
Қысқаша тоқтала кетсек, екінші дүниежүзілік соғыс (1 қыркүйек, 1939 жыл – 2 қыркүйек, 1945 жыл) – дүние жүзіне үстемдік жасау үшін Германия, Италия, Жапония үштігі тарапынан басталған соғыс. 1933 жылы нацистік диктатура орнағаннан кейін Германия дүние жүзіне үстемдік жүргізу жоспарын жүзеге асыруға кірісіп, оны Италия және Жапония қолдады. Екінші дүниежүзілік соғысқа 61 мемлекет, дүние жүзі халқының 80%-ы қатысты. Соғыс қимылдары 40 мемлекет жерінде жүріп, 110 млн адам әскерге алынды. 50-55 млн адам қаза тапты. 4 триллион доллар көлемінде шығын келтірілді. Соғыс аяғында нацизм және фашизм толық күйреп, Батыс Еуропа елдерінде демократияның орнауына мүмкіндік туды. Нацизмді талқандауда шешуші рөлді сол кездегі КСРО құрамындағы халықтар атқарды. Мәліметтерге сүйеніп, айта кетсек, шындығында сол кездегі қазақ еліндегі және Ресей мен Орталық Азияда тұратын қазақ ұлтының 1893-1927 жылдар аралығында туған азаматтары ең әуелі 1939-1940 жылдардағы КСРО аннексиялаған елдермен болған әскери қақтығыстарға қатысып, қызыл империяның территориясын кеңейту операцияларына араласқан. Әскери борышын қызыл әскер қатарында 1939-1940 жылы өтеушілер болса, 1940 жылғы орыс-фин соғысының дәмін татты. Қазақтар ІІ Дүниежүзілік соғысқа бірінші күннен бастап қатысты. Сондай-ақ Қазақстаннан аттанған азаматтар Қиыр Шығыстағы Жапонияға қарсы соғыс қимылдарында да белсенділік танытты.
Ол кезде Қазақстан одақтық республика (Қазақ КСР) КСРО құрамында болды. 1941 жылы біздің елден 178 мыңға жуық адам Қызыл Армия қатарында болған. Оған қоса, Қазақстаннан 1 миллион 200 мың адам шақырылған. Ресми басылымдар деректерінше, соғыс майданында Қазақстаннан 600 мыңнан астам адам қаза тапқан. Яғни, әскерге шақырылғандардың жартысы соғыстан оралмаған. Қаза болғандар – Қазақстан халқының 11,2 пайызы.
Сонымен қатар соғыс кезінде тылда да көп адам көз жұмған. Мәселен, E-History.kz порталы республиканың бейбіт тұрғындарының тікелей шығыны шамамен 300 мың адам, жанама шығыны 592 038 адам болғанын жазған. «Соғыстың әр жылы үшін орта есеппен 104 445 адам қаза тапты. Өлім-жітімнің жоғары деңгейі халықтың барлық санатының қалыпты өмір сүру жағдайларының ұзаққа созылуымен байланысты болды: тамақтанбау және шаршау, асқазан аурулары, ауыр еңбек жағдайлары, дәрігерлердің майданға жұмылдырылуына байланысты білікті медициналық көмектің болмауы жағдайды қиындата түсті».
Сондай-ақ «Атамның аманаты» бірлестігінің қоғам қайраткерлері Екінші дүниежүзілік соғыс далаларында Қазақстаннан аттанғандардың 271 мыңы хабарсыз кеткенін айтқан еді.
Қазақтар соғыстың барлық шайқасына қатысты. Қазақстаннан жүз мыңнан астам жауынгер түрлі марапаттарға ие болды, 500-ден аса адам Кеңес Одағының Батыры атағын алды, солардың қатарында қазақ ұлтының 103 азаматы бар.
1418 күн мен түнге созылған сұрапыл соғыста қаншама боздақтарымыз Отан үшін отқа түсіп, сұм соғыстың құрбаны болды. Олардың көбі ерліктің ерен үлгісін көрсетті.
1941 жылы қан майданға аттанып, хабарсыз кеткен қазақ жауынгерлерінің қайда жерленгенін білу өте қиын болған. Өйткені, ол кезде майдан шебінде көз жұмған жауынгерлер туралы ақпарат тым аз еді. Жалпылама айтқанда, кейбір қазақ жауынгерлерінің жерленген жерлерін олардың жақындары кітаптардан білді немесе интернеттен іздестіріп, соңдағы шағын ақпарлар арқылы тапты. Сондай-ақ «Атамның аманаты» бірлестігі арқылы бірнеше жауынгердің жерленген жерлері медальондары арқылы анықталып, майдангерлер сүйегі Қазақстанға жеткізіліп, туған топырағына қайтадан жерленгендеріне қалың көпшілік куә.
Соғыс Қазақстан аумағын да шарпығаны мәлім. Тарихшы Әзімбай Ғалидің айтуынша, жау әскері бірнеше рет Орал облысы аумағын бомбалағаны, авиация пулеметімен атқылағаны туралы тарихи деректер бар, бірақ Қазақстанның тыл ретінде жеңіске қосқан зор үлесін зерттеу маңыздырақ.
Айта кетсек, аталған қанқұйлы майдандағы 10 оқтың 9-ы қазақ қорғасынынан құйылды. Майданға Қазақстаннан 1500 вагон киім-кешек пен азық-түлік жіберілді, т.б.
Ата-бабаларымыздың Отан үшін жасаған ерлігі ұрпақтар жадында мәңгі сақталады.
Ұлы Отан соғысы кезінде қан майданға қазақ жерінен 1,5 миллионға тарта адам аттанған. Барлығы 12 атқыштар дивизиясы, 7 атқыштар бригадасы, 4 атты әскер дивизиясы және қарулы күштер мен әскер түрлерінің әр саладағы жеке полктері мен батальондары жасақталды. Қазақстандықтар Мәскеу мен Ленинградты жанкештілікпен қорғап, Украина мен Беларусь, Балтық маңы мен Молдованы азат етуге атсалысты, Берлин шабуылына қатысты. Қолына қару алған әрбір екінші отандасымыз Жеңіс үшін жанын пида етті. 600 мыңнан астамы отанына оралған жоқ.
Соғыста көрсеткен ерлігі үшін мыңдаған қазақстандық медаль және орденмен марапатталды. 500-ге жуық адам Кеңес одағының Батыры атағына ие болды, төртеуі екі рет батыр атанды. 110 қазақстандық үш дәрежелі Даңқ орденімен марапатталды.
Жеңіс күні Қазақстанда мемлекеттік мейрам ретінде аталып өтеді. Жылдағы дәстүрге сай мереке қарсаңында және 9 мамырда бүкіл өңірде соғыс ардагерлері мен тыл еңбеккерлеріне құрмет көрсетіледі. Мәдени-бұқаралық шаралар, соның ішінде концерттер, экспозияциялар мен көрмелер ұйымдастырылады. Барлық аймақта мемориалдар мен ескерткіштерге гүл шоқтары қойылады. Халық батырлардың рухына тағзым етеді.
Соғыс ардагерлеріне біржолғы төлем
Елімізде Жеңіс күніне орай жыл сайын соғыс ардагерлеріне ақшалай қолдау көрсетіледі. Игі дәстүр биыл да жалғасын тапты.
2024 жылы ҰОС ардагерлеріне 1,5 миллион теңгеден 3 миллион теңгеге дейін біржолғы әлеуметтік төлем төленеді.
Ең жоғары төлем мөлшері – Ақмола облысында. Қазіргі таңда облыста 6 ардагер тұрады. Ақмолалық ардагерлерге осы жылы 3 миллион теңгеден беріледі.
Екінші орында Қызылорда облысы тұр. Бұл өңірде Жеңіс күніне орай соғыс ардагерлеріне 2,5 миллион теңгеден төленеді.
Айта кетері, Қызылорда облысында Ұлы Отан соғысы ардагерлерінің ең үлкені – 102 жаста.
Астана, Алматы, Шымкент қалалары мен Алматы, Ақтөбе, Павлодар, Қарағанды облыстары қарияларға 2 миллион теңгеден береді.
Ал қалған өңірлерде Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне 1,5 миллион теңгеден аударылады.
Бұдан бөлек, тыл еңбеккерлеріне, соғыс ардагерлерінің жұбайлары мен концлагерь зардабын көрген адамдарға да материалдық көмек жасалады.
Қазақстандықтар демалады
Жеңіс күні мемлекеттік мереке болғандықтан, ел халқы 9 мамырда демалады.
Биыл бұл дата бейсенбіге түсіп тұр. Үкімет жұмыс уақытын ұтымды пайдалану мақсатында демалыс күнін 4 мамыр сенбіден 8 мамыр сәрсенбіге ауыстырды.
Осылайша қазақстандықтар 4 мамырда жұмыс істеп, 7, 8 және 9 мамыр – үш күн қатарынан демалады.
«ANYQ.KZ»-ақпарат.
