Бүгін Д. Құрманбек атындағы №20 кәсіптік колледж ғимаратында Отырар аудандық орталық ауруханасы «Жастар денсаулық орталығы» және «Жастар Ресурстық орталығының ішкі істер бөлімінің мамандары бірлесіп, жастар арасында ерте жүктіліктің алдын алу, қыз баланың физиологиялық және биологиялық даму ерекшеліктері, дұрыс тамақтанудың денсаулыққа пайдасы, салауатты өмір салтын сақтау арқылы зиянды әдеттерден аулақ болу және жастар арасында нашақорлыққа жол бермеу сынды бірнеше өзекті тақырыптарда колледж студеттеріне ақпараттық түсіндірме жұмыстарын жүргізді.
Назар аударар жайт, ақпараттық түсіндірме жұмыстарының негізгі мақсаты: жастар арасында түрлі құқықбұзушылықтың алдын алу, оларды зиянды әдеттерден сақтандыру, сонымен қатар бойларына ұлттық тәрбиені сіңіру және қалыптастыру.
Түсіндірме жұмыстарын жүргізу барысында түсіндірме жұмыстарымен қатар үн парақшалар да таратылды. Одан әрі жиынға қатысушылар жас ұрпақтың болашағы мен тәрбиесіне қатысты біршама өзекті ойларымен, пайымды пікірлерімен бөлісті.
Мамандардың пікірінше, елімізде 15-19 жастағы қыздар арасында ерте жүктілік Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымы елдеріндегі жасөспірім қыздарға қарағанда 6 есе жиі кездеседі. Ал мәселенің шешімі қандай? Мамандарға салсақ, бұл дерттің дауасын жыныстық сауаттылыққа әкеп тірейді. «Қыз да, ұл да бұл істе ненің дұрыс, ненің бұрыс екенін мектепте үйренуі керек» дегенді көлденең тартады.
Психологтардың пікірі «Өтпелі кезең деп аталатын уақытта жеткіншекте психологиялық тұрақсыздық болады. Кәмелеттік жасқа толмаған қыздар жағдайды қабылдай алмай, соңында өзіне қол жұмсауға шешім қабылдайды. Осы жаста жасөспірімдер психологиялық жағына қоса жүктілік қосылады. Ештеңені түсінбейтін қыз бұл проблемамен кімге және қайда барарын білмейді. Айналасына бірдеңені дәлелдегісі келетіндер жаман әдеттер мен ерте жыныстық қатынасқа түседі» дегенге саяды.
«Жалпы ерте жүктілік біздің менталитетке байланысты жыныстық тәрбиенің қалыптаспауынан болады. Яғни жыныстық қатынастың соңы жүктілікке әкелуін түсіндіру қажет. Ерте жүктілік тек қана психологиялық күйзелістерді ғана емес, ол физиологиялық тұрғыда да ағзаға үлкен зиянын алып келеді. Себебі жасөспірімнің ағзасы жүктілікке дайын болмайды. Ол жүктілік ананың ғана емес, баланың да өміріне қауіпті. Ананың қызбен, ұлдың әкемен жақын, сенімді қарым-қатынас орнатуы, ашық сөйлесуі, түсіндіру және де қандай жағдай болмасын ата-анаға сенім арта білуін қамтамасыз етуі қажет. Егер ата-ана баласымен, қызымен ашық сөйлесуге ұялса, кітап және басқа да материалдарды оқытса болады», – дейді психолог.
Маманның айтуынша, жеткіншектің бұндай әрекеті – оның ішкі жанайқайы. Осы арқылы ол өзін тұлға ретінде көрсеткісі келеді. Бізге анонимді түрде келіп, хабарласатындардың басым бөлігі «Ата-анам мені жақсы көрмейді», «Анам мені неге түсінбейді?» деген сұрақтармен келеді.
«Отбасының жеке мүшелерімен немесе отбасымен қарым-қатынастағы жалпы түсініспеушілік психикалық бұзылуларға әкеледі. Осының салдарынан қыздар ер адамның құшағынан баспана іздей бастайды. Бұл, әрине, көбінесе жыныстық қарым-қатынастағы өмірге әкеледі. Нәтижесінде жүктілік, босанғаннан кейінгі стресс және т.б. Бұл жағдайда біздің психолог ретіндегі жұмысымыз қыздарға шешілмеген проблемалар жоқ екенін көрсету. Өмір жолында кездесетін өз қорқынышытарын қалай жеңу керек екенін түсіндіреміз», – дейді психолог.
Психолог балаға әрқашан «мен сені қандай жағдай болмасын жақсы көрем, сен жаман бол, жақсы бол, сол қалпыңда қабылдаймын» деп жиі айтқан жөн, дейді. Балалармен қатал, агрессивті түрде сөйлеспеген абзал, керісінше, сенімді қарым-қатынас орнату керек. Қарым-қатынас орнатқан соң, ерте жүктіліктің неге алып келетінін ашық айту қажет Психолог бесіктен белі шықпай бала көтеретіндердің оқиғалары жеке талдауды қажет ететінін айтады. Әрине кез келген ата-ана өз қызының қылығы «түзде» болса да, дұрыс тәрбиенің арқасында теріс істердің жолын кесе алады. Ал гинеколог пікірі қандай? Медициналық тұрғыда ненің қалай болатынын, өз ағзасында не болуы мүмкін екенін ғылыми түрде тек қыздарға емес, ұлдарға да айтылуы керек. Олардың айтуынша, ата-ана алдындағы қорқыныш, қоғамның сөзіне қалу және бала асырауға қаражат жеткіліксіздігінен жүктілікті жасанды жолмен тоқтатады деп отыр.
«Түсік жасату туралы шешімді ата-аналардың көпшілігі қолдайды. Өйткені олар екі жаманның азын таңдадық деп санайды. Ерте жүктіліктің зиянды тұстары да жетерлік. Бірақ жасөспірім кезіндегі түсік жасату көптеген жағымсыз жайтқа әкеледі. Атап айтқанда, жүктіліктің ерте факторы айтарлықтай төмендеуі немесе толығымен жоғалуы мүмкін. Болашақта тіпті бедеулікке әкелуі мүмкін. Егер баланы дүниеге әкелемін деп шешім қабылдаса, бірқатар салдарға тап болады. Жас кезіндегі жүктілік денесінде әлі де гормоналды өзгерістер жүріп жатқан әйел денесі үшін қауіпті. Он үш-он жеті жасында қыздың ағзасы ана болуға әлі дайын емес», – дейді дәрігер гинеколог.
Дәрігердің сөзінше, бұл жаста оның организмі құрсақ көтеріп, бала тууға бейімделмеген. Жасөспірім аналардан туылған балалар ауруға бейім, әлсіз және аз салмақпен туылады. «Сондықтан балаларды сақтандыру туралы және жыныстық қатынасқа ерте түсудің барлық салдары туралы хабардар ету керек», дейді.
«Жасөспірімдерде токсикоз жиі кездеседі және ауыр болады. Бұл дене функцияларын функционалды нейроэндокринді реттеудің бұзылуымен байланысты. Сондай-ақ, гестоздар жиі дамиды, олар үшінші триместрде жүкті әйелдің ағзасындағы өзгерістерге байланысты пайда болады. Ісінудің пайда болуына, салмақтың патологиялық өсуіне әкеледі. Ал бұл ауру ана өлімінің себептерінің алғашқы үштігіне кіреді. Сонымен қатар 17 жастағы жүктілік анемияның болуына, түсік түсіру қаупіне және мерзімінен бұрын босануға әкелуі мүмкін. Патологиясына байланысты жиі кесарь тілігіне жүгінуге тура келеді. Өйткені жасөспірім мұндай жасында жасалған операция болашақта денсаулығына байланысты көптеген проблемаларға, нақтыласақ, репродуктивті органдардың жұмысына қауіп төндіреді», – дей келе, дәрігер кесарь тілігін жасауға еріксіз баратынын айтты.
Дәрігер мамандардың айтуынша, жыныстық даму қыздарда 9-10, ұлдарда 10-12 жастан бастап байқалады екен. Жүктілік кезінде жүрек-қан тамыры, эндокриндік жүйе және ішкі органдарға үлкен салмақ түседі екен. Жас аналарда көбінесе плацентарлық тапшылық, анемия, токсикоз туындайды. Балғын қыздардың ағзасы мұндай жүктемеге дайын болмайды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегіне сенсек, жыл сайын әлемде балиғатқа толмаған 16 миллион қыз жүкті болады. Дүниежүзінде не шаруамыз бар деуіңіз мүмкін, алайда, бұл біздің елімізді де айналып өткен жоқ. Әлгі ДДСҰ жариялаған статистиканың көш бастаушылар қатарында Қазақстан да бар.
Дәрігерлердің деректері бойынша жылына елімізде 130 мыңға жуық жасанды түсік жасалады. Соның 30 мыңға жуығы Алматы қаласында екен. Түсік жасатқандардың ең жасы – 13-14 жастағы жасөспірім қыздар. Бүгінде 14 жастағы жасөспірімдердің 10 пайызы, 15-17 жастағы қыздардың 21 пайызы жыныстық қатынас тәжірибесіне ие.
Айта кетері, Қазақстанда жасөспірім қыздар арасындағы жасанды түсік Еуропамен салыстырғанда 3-4 есе көп.
Сондай-ақ, елімізде 21 мың ВИЧ дертін жұқтырған адам болса, соның 40 проценті – 15-29 жас аралығындағы жастар. Осындай түрлі себептерден елімізде 17 мың отбасы бала сүйе алмай отыр.
Сондықтан, мамандар «мұндай келеңсіз жайттардың алдын алу үшін балаларға жыныстық тәрбиені 12 жастан бастап жүйелі, сауатты түрде жүргізу керек» дейді.
Сонымен, кім кінәлі? Қолдан ұстап, сөйлесу ғана жеткіліксіз жігіттер ме? Әлде сезіміне ерік берген қыздар ма? Немесе бала тәрбиесінен ағаттық жіберген ата-ана ма? Әрине, ата-ана тәрбиесі қыздың түсінігін, оның көзқарасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
Алайда, егер қыз дұрыс емес моральдық құндылықтарды, қоршаған ортаны таңдаса, онда ата-ана бұл импульстарды жеңе алмайтыны белгілі. Бұл мәселені шешу үшін білім деңгейін арттыруға, жыныстық білім мен тәрбиеге, диагностика мен контрацепцияның заманауи әдістерін дұрыс насихаттауға, денсаулық сақтау қызметтеріне қолжетімділікті қамтамасыз етуге назар аудару қажет-ақ.
«ANYQ.KZ»-ақпарат.
